Diş Taşı Tartar

Yunanca da stoma “ağız”, itis “irin” demektir. Stomatit geniş anlamıyla ağız içindeki tam cerahatleri kapsar. Dar anlamıyla ise reel ağız boşluğu mukozasıyla hudutlu olarak kullanılır. İrin dildeyse glossit, dişeti mukozasındaysa jinjivit ismini alır. Ağız mukozası doğrudan doğruya ağızdaki sebeplerle basitçe hasta olur. Ayrıca bazı genel hastalıkların da ilk bulguları ağızda ortaya çıkar. Bu sebeple ağız içi cerahatleri ilk ve ikincil olarak ikiye ayrılır, ilki başka hastalıklara bağlı olmadan büyür, ikincil olanlar başka uzuvların hasta olmasından sonra ortaya çıkar. Ağız içi irininin başlıca cinsleri arasında ağız nezlesi ile eksüdalı, ülserli, kangrenli, kanamalı ve aftlı cerahatler sayılabilir.

Ağız Nezlesi

En sık görülen ve en az hasarlı cinstir. Ağızdaki yerleşik bakteri florasının, genel ve yerel muhtelif gidişatlara bağlı olarak hastalık yapabilme hüneri kazanmasından kaynaklanır. Her yaşta görülebilir. Özellikle iyi beslenmeyen çocuklarda, diş çıkaran bebeklerde ve kızamık, kızıl, suçiçeği, kızamıkçık gibi döküntülü hastalıklar sırasında ortaya çıkar.

Erişkinlerde başlıca sebepleri diş taşlan ve uygun olmayan diş takmalarının kullanılmasıdır. Sindirim bozuklukları, yüksek ateş, örseleyici gıdalar, çok sıcak meşrubatlar ve sigara da ağızda bu tip irin yapabilir. Ağız nezlesinin sık tesadüfülen bir başka sebebi vitamin beceriksizliğidir. Artık iskorbüt ve beriberi gibi ağır vitamin yetmezliklerinden kaynaklanan hastalıklar balanslı beslenme şuuru ve imkânlarının bulunduğu ülkelerin gündeminden çıkmıştır. Ama eksik ve balanssız beslenmeye ya da bedendeki işlev bozukluklarına bağlı olarak saklı vitamin yetersizliği hastalıkları görülmektedir.

Ağız nezlesi genellikle ağız boşluğunda kırmızılıkla ortaya çıkar. Çoğu defa dil ve dudaklarda yaygın ve monoton kızarıklıklar görülür. Hasta ağzında müesseseye ve yanma dinler. Yutma ve çiğneme hareketleri eforlaşır. Bu tip ağız içi cerahatleri, mikrop öldürücü gargaralar kullanılarak rehabilitasyon edilebilir. Ayrıca ağrı ve yanma duyumunu ortadan kaldıran hafif uyuşturucu ve mikrop öldürücü ilaçlar verimli olabilir. İrin vitamin beceriksizliğine bağlıysa rehabilitasyon noksan olan vitaminlerin karşılanmasına dayanır.

Eksüdalı Ağız İçi Cerahati

Mukozada üstü beyaz renkli ağır bir iltihaplanma şeklinde ortaya çıkar. Genellikle ülserli stomatitin başlangıcıdır. Başlıca sebepleri ağız nezlesininkiyle aynıdır. Bazı iş hastalıkları ve kimyevi maddelerin yol açtığı kronik zehirlenmeler de ağızda bu tip irine neden olur. Bunların başında gelen mermi ve cıva zehirlenmeleri özellikle dişeti ve bazen dil cerahatine yol açar. Ağızdaki iltihaplanma tam bedeni etkileyen hastalıkla beraber rehabilitasyon edilir.

Ülserli Ağız İçi Cerahati

Ağız nezlesinden de, eksüdalı cerahatinden de ağırdır. Genellikle salgın şeklinde ortaya çıkar ve ağız boşluğunun pakliğine özen gösterilmemesi vaziyetinde basitçe bulaşır, irin dişetlerinde başlar. Daha sonra tam ağza dağılır. Diş köklerine, hatta dudaklara da dağılan sarımsı bir eksüdaya ve ağrılı kabarıklığa neden olur. Ülserli ağız içi cerahati Fusobacterium ve spiroketlerin faktör olduğu Vincent anjini gibi yutak enfeksiyonlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. İlk kabarıklık safhasının ardından çok yavaş iyileşen ülser ve yaraların belirdiği bu tip ağız içi irininde mikrop öldürücü gargaralar yeterli değildir. Ayrıca antibiyotik ve sülfamitlere sabreden genel bir rehabilitasyon uygulanır; bazı olgularda kortizon da gerekebilir.

Kangrenli Ağız İçi Cerahati

Ülserli tipin son düzeyidir. Organizmanın fazla miktarda efordan düştüğü vaziyetlerde görülür ve doku vefatına yol açar.

Kanamalı Ağız İçi Cerahati

Kanamalarla ortaya çıkan ağız mukozası cerahatidir. Genellikle ağızdaki muhakkak bir sebepten kaynaklanmaz. Pıhtılaşma bozuklukları, karaciğer ve kalp-damar hastalıkları, zehirlenmeler ve vitamin yetmezlikleri niyasin ve C vitamini yetersizliği gibi genel hastalıkların bir bulgusudur. Akut lösemi, B12 vitamini beceriksizliğine bağlı anemi, karahumma, sıtma gibi hastalıklar sırasında da sık görülür. Rehabilitasyon genel hastalığa bağlı olarak yürütülür.

Aftlı Ağız İçi Cerahati

Çoğu defa virüslerden kaynaklanır. Genellikle süt çocuklarında, hamile bayanlarda ve sindirim bozukluğu sürükleyenlerde görülür. Bazı insanlarda ceviz, badem, çilek gibi muhakkak yiyeceklerin yenmesiyle aftlı yaradılışların tekrarlandığı göz önüne alınırsa bu hastalığın alerjik bir ebadı da olduğu söylenebilir.
Hastalık titreme ve ateş yükselmesiyle birden ortaya çıkar. Daha sonra ağız boşluğunda çok ağrılı ülserlere dönüşen akışkan dolu kabarcıklar görülür. Hastalık süratli gidişlidir ve 1-2 haftada iyileşir. Gargara şeklinde bölgesel rehabilitasyonun yanı gizeme antibiyotikler ve kortizonla genel rehabilitasyon uygulanır.

Kronik Bakteri Ve Mantar Enfeksiyonlarına Bağlı Ağız İçi Cerahati

Actinomyces ağız boşluğunda irine yol açan ehemmiyetli bir bakteri grubudur. Bu bakteriler ağızdaki kemik ve adale dokusuna yerleşir. Oluşturdukları fistüllerden çıkan iltihap çok ölçüde tipik tanecikler kapsar. Bu bakterilerin giriş gönderil genellikle diş çürükleridir.

Oldukça sık tesadüfülen pamukçuk ağızda mantarlara bağlı bir cerahattir. Ağız boşluğu mukozasında Candida albicans cinsi mikroskobik bir mantarın büyümesiyle oluşur. Dişetlerini, dili, yanak iç yüzeylerini ve bademcikleri kaplayabilen kesilmiş süte eş. Ağızda birbirleriyle birleşmeye meyilli beyaz alanlar ortaya çıkar. Basitçe kaldırılabilen bu yaradılışların altında kırmızı bir yüzey görülür. Pamukçuk daha çok yeni doğanlarda görülür. Yerel olarak uygulanan mantar öldürücü ilaçlar ve metilen mavisiyle basitçe rehabilitasyon edilebilir. Ama bu hastalık cılız düşmüş ve organizmanın korunma maharetleri eksilmiş yaşlılarda da ortaya çıkabilir. Bu gidişatta enfeksiyon derindeki dokulara, başka bir deyişle solunum ve sindirim mukozalarına yayılabilir.

İkincil Ağız İçi Cerahatleri

Genel bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkar. Kızıl, kızamık, kızamıkçık ve suçiçeği gibi döküntülü hastalıklar, iskorbüt ve hemofili gibi kanamalı hastalıklar, lösemi, agranülositoz ve B12 vitamini beceriksizliğine bağlı anemi gibi kan hastalıkları, cıva, bizmut, mermi, gümüş, bakır gibi kimyevi madde zehirlenmesine bağlı muhtelif iş hastalıkları sırasında görülür.

Özgül mikropların neden olduğu başlıca ağız içi cerahatleri şunlardır:
Frengide birinci aşama lezyonu, ikinci safhaya özgü kabartı ya da kızarıklıklar ve üçüncü safhaya özgü göm yumuşak kabarıklıklar ve ülserler şeklinde cerahatler frengi stomatiti.
Tüberkülozda ülserler ve çatlaklarla beraber görülen cerahatler tüberküloz stomatiti; cüzamda zamanla ülserleşen derin düğümcük yaradılışla cüzam stomatiti
belsoğukluğunda hastalık faktörü olan gonokoklara bağlı cerahatler; difteri, yılancık ve impetigo faktörlerine bağlı ağız içi cerahatleri.