Hırpalamayla gelen bulaşıcı hastalıklar

Şistozomiyaz Nedir

 Asya, Afrika, Güney Amerika ve Arıtıller’de 200 milyondan çok insanı etkileyen tropik bir hastalıktır. Yorgunluk, yüksek ateş, ishal, idrarda ve dışkıda kan görülmesi, karaciğer imhayı gibi ağır sağlık so-runlarına yol açan bu hastalık, insan ve hayvan bedeninde parazit yaşayan bazı yassı solucanlardan ileri kazanç. Takribî 10-15 mm uzunluğundaki bu parazitler, “kelebek” ismiyle tanınan yaprak solucanları Schistosoma türündendir. Daha Öncekinden bu türün Latince ismi Buğu zia olduğu için, hastalık bilharziyoz ismiyle de bilinir.

Schistosoma türünden yaprak solucanların 20 kadar cinsi vardır; bunlardan beşi insanın muhtelif dokularına yerleşerek şistozomiyaz hastalığına yol açar. Bu parazitler, insan ya da sığır gibi bir son konağın bedenine yerleşmeden evvel, tatlı sularda yaşayan bazı karından-bacaklı yumuşakçaları ara konak olarak kullanır ve büyümesinin bir kısmını bu konağın bedeninde tamamlar. Larva aşamasındayken insana bulaşan solucanlar yetişkin vaziyete geldiğinde toplardamarlara yerleşir ve yumurtalarını kana vazgeçer. Kan dolaşımıyla muhtelif dokulara taşınan bu yumurtalar sonunda idrar ve dışkıyla bedenden dışarı atılarak sulara karışır. Suda çatlayan yumurtalardan miracidium sınan ufacık larvalar çıkar. Titrek kirpikleriyle suda özgürce yüzen bu larvalar bir yumuşakçanın, misalin bir tatlı su salyangozunun içine girer ve büyümesini burada sürdürerek bu defa serkarya sınan başka bir larva düzeyine dönüşür.

Artık bu arakonağa lüzumu kalmayan serkaryalar salyangozdan dağılarak yine suda yüzmeye başlar. Parazit larvalarıyla kirlenmiş sularda yüzen ya da üryan ayakla yürüyen insanların teninden içeri giren serkaryalar evvel kan damarlarına geçer, oradan karaciğere giderek olgunlaşır ve gene kan dolaşımıyla bedenin muhtelif yerlerine erişerek hastalık bulgularına yol açar. Böylece parazitin yaşam çevrimi bitirilmiş olur. 

Bu solucanların yerleştikleri uzva göre farklı bulgular veren birkaç şistozomiyaz cinsi vardır. Schistosoma cinslerinden biri bağırsak şistozomiyazına, bir başkası idrar yolları şistozomiyazına, özellikle Uzakdoğu’da yaygın olan üçüncü bir cins de bu grubun en riskli hastalığı olan damar şistozomiyazına neden olur.

Parazit solucanlar üzerinde tesirli olan ilaçlar larvaları öldürerek hastalığın rehabilitasyonunu sağlarsa da, şistozomiyazın yaygın olduğu bir hayli ülkede parasal sebeplerle ilaç dağıtımı ve kullanım ı yeterli değildir. Hastalığı önlemek için her şeyden evvel sağlık ve paklik kaidelerine uymak, kanalizasyon ağlarını yaygınlaştırarak parazit yumurtalarının içme ve kullanım sularına bulaşmasını yasaklamak gerekir. Şistozomiyaz hastalığı sadece bazı tatlı su salyangozlarının bulunduğu yörelerde görüldüğü için, bu arakonakların yok edilmesi de tesirli bir temkindir. Ne var ki, yakın bir gelecekte teftiş altına alınması pek imkânlı gözükmeyen şistozomiyaz, bugün için sıtmadan sonra dünyanın en yaygın parazit hastalığı olarak ehemmiyetini gözetmektedir. Ülkemizde bu hastalığa sadece Mardin’in Nusaybin ilçesinde, ırmakların kıyısındaki bazı köylerde tesadüfülmüş.