Gelişimsel Kalça Çıkığı Erken Tanı Ehemmiyetli

FİBROMİYALJİ:

hastalık hastası olarak tanınan bayanların hastalığı

Özellikle ağrı ve bitkinlik olmak üzere, pek çok farklı yakınma sebebiyle hekim hekim geziyorlar. Ancak bir cinsli tanı konulamıyor, bunun sonucunda da çevreleri tarafından hastalık hastası olarak mühürleniyorlar. Oysa onlar hakikatinde fibromiyalji hastası ve kimi zaman aylar, kimi zaman da senelerce tanı konulamadığı için niteliksiz bir yaşam sürmek zorunda kalabiliyorlar!

Fibromiyalji, bedende 3 aydan uzun müddet devam eden ve başta yaygın ve inatçı adale ağrıları olmak üzere, uyandıktan sonra bedende tutukluluk ve bitkinlik gibi yakınmalarla izleyen bir yumuşak doku romatizması olarak belirleniyor. Yapılan çalışmalar fibromiyaljinin yetişkin yaşlarda yüzde 5 oranında görüldüğünü ortaya koyuyor. Bayanlar tüm hastaların yüzde 70-80 i gibi büyük bir oranını oluşturuyor. İçinde bulundukları vaziyeti genellikle “İş yapmasam bile kesintisiz bitkinim”, “Her yerim ağrıyor”, “Bedenimden tüm enerji çekiliyor; kol ve bacaklarımda derman kalmıyor” biçiminde anlatan hastalar, kaynağı teşhis edilemeyen ağrı, bitkinlik ve değişik yakınmaları sebebiyle senelerce muhtelif branştaki hekimlere başvuruyor. Doğru teşhis konulamadığı için de hastalık ilerliyor ve hayat niteliğinde ciddi düşüş ile işgücü kaybına neden oluyor. Üstelik hekim hekim gezmelerine karşın yakınmalarının sebebinin uzun müddet anlaşılamaması, fibromiyalji hastalarının çevreleri tarafından “hastalık hastası” olarak nitelendirilmelerine yol açıyor. Peki fibromiyalji nasıl bir hastalık? Nasıl rehabilitasyon ediliyor? Hücumların sıklığını ve şiddetini eksiltmek için ne yapmak gerekiyor? Tüm bunlar ve daha birçok suali Fizik Rehabilitasyon ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Reyhan Çeliker cevaplıyor:

PEK ÇOK ETMEN HASTALIĞI TETİKLİYOR!

Hastalığın sebebi bütün olarak bilinmiyor. Bedende ağrıyı baskılayan ve hakimiyet eden mekanizmaların bozuk olduğu düşünülüyor. Bunalım, stres, uyku bozuklukları ve birçok çevresel etmenin fibromiyaljiyi tetiklediği kabul ediliyor. Bunlar trafik kazaları gibi fiziksel travmalar, ruhsal baskılar, enfeksiyonlar ve hormonal bozukluklar olarak sıralanabilir. Genetik etkenlerin de rolü olduğu ve aile hikayesi olanlarda daha sık görüldüğü biliniyor.

MÜKEMMELLİYETÇİ BAYANLAR TEHLİKE ALTINDA

Fibromiyalji mükemmeliyetçi, titiz ve her şeyin en iyisini yapma telaşıyla yoğun stres altına giren bayanlarda daha sık görülüyor. Ayrıca uyku bozukluğu olan, uzun müddet aynı pozisyonda ve bilgisayar başında çalışan bayanlarda da bu hastalığa sıkça tesadüfülüyor. Hastalık; çalışan, genç ve stresli bir yaşam süren bayanların yanı gizeme ev bayanlarını da tesiri altına alabiliyor.

HER ZAMAN BİTKİN, HER ZAMAN AĞRI SÜRÜKLEYEN BAYANLAR

Fibromiyalji hastaları kesintisiz ağır iş yapmış gibi kendilerini hep bitkin sezdiklerini ve her yerlerinin ağrıdığını ifade ediyor. Sabahları büyüyen ağrı en tipik belirtisi. Ağrı breyin, sırt ve bel gibi tek bir bölgede veya tüm bedende yaygın olarak hissedilebiliyor. Sık tesadüfülen bir başka yakınma da, yeniden özellikle sabahları sezilen bitkinlik hissi. Hastalar uzun saatler boyunca yatsalar bile sabahları bitkin uyanmaktan, hareket etmeden veya sıcak bir duş almadan açılamamaktan yakınıyor. Bitkinliklerini de “Sanki üzerimde beton blokları var” biçiminde tarif ediyorlar. Yorulmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunmadıkları zamanlarda bile bedenlerindeki tüm enerjinin çekildiğinden, kol ve bacaklarında efor kalmadığından şikayet ediyorlar.

ÇOK RAKAMDA YAKINMAYA NEDEN OLUYOR

Fibromiyalji pek çok belirtiyle izleyen bir hastalık. Sabah belirgin olan ve kısa müddet devam eden eklemlerde tutukluk hali fibromiyaljinin bir değişik belirtisi. Bazen uykuya dalmada güçlük veya sık uyanma biçiminde uyku bozukluğu da görülebiliyor. Konsantrasyon bozukluğu, yumuşak dokularda şişlik hissi, ellerde anlaşmalar, gerilim tipi baş ağrısı, bazen migren, irritabl bağırsak belirtiyi karın ağrısı, kabarıklık, kabızlık ve ishal, ağrılı adet kanamaları, sık idrara çıkma, çene ekleminde ağrı, tedirgin bacak belirtiyi, bunalım ve anksiyete gibi ruhsal kasvetler de tabloya eşlik edebiliyor. Bu belirtiler hava başkalaşımı, yoğun stres, mutsuzluk, uzun süreli hareketsizlik, yeniden uzun müddet belli bir pozisyonda çalışma ve fazla etkinlik vaziyetlerinde artabiliyor. Bu kadar muhtelif belirtilerin olması, fibromiyaljinin farklı hastalıklar ile karıştırılmasına neden oluyor.

PEK ÇOK BELİRTİSİNİN OLMASI TANIYI EFORLAŞTIRIYOR

Pek çok belirtisinin olması fibromiyaljiye tanı konmasını eforlaştırıyor. Öyle ki, bazen tanı konması uzun seneleri bulabiliyor. Fibromiyaljinin belirtileri, başka pek çok hastalığın belirtileri ile karışabiliyor. Bu sebeple de hastalar hekim hekim geziyor, kabızlığı varsa iç hastalıkları uzmanına, sık idrara çıkıyorsa bevliye, baş ağrısı için nöroloji, depresif belirtiler içinse psikiyatri uzmanına gidiyor. Fibromiyaljinin tek tek belirtileri üzerinden rehabilitasyon yapıldığı için de netice alınamıyor. Bu sebeple eşlik eden belirtilerin veya birlikte olabilecek gidişatların bilinerek hastaya sorulması gerekiyor. Aksi halde hasta her belirti için başka bir çözüm aramak vaziyetinde kalıyor. Üstelik fibromiyaljide farklı sistemlere ait belirtiler olması ve tanı konulamaması sebebiyle hastalar çevreleri tarafından hastalık hastası olarak görülebiliyor ya da bazen ciddiye alınmıyorlar. Oysa birbiriyle kaygısız gibi görünen bu belirtilerin tümü bir puzzleın parçalarını oluşturuyor ve bir arada değerlendirildiğinde fibromiyaljiye bağlı oldukları anlaşılıyor.

TANI NASIL KONUYOR?

Fibromiyalji tanısı, hikaye ve fizik tetkik bulguları ile konuyor. Ağrının dağılımı ve eşlik eden belirtiler detaylı olarak değerlendiriliyor. Akademik çalışmalarda belirlenmiş 9 çift duyarlı noktadan 11 inin ağrılı bulunması fibromiyalji tanısı için zorunlu olsa da, pratikte 6 duyarlı nokta bulunması yeterli geliyor. Bu duyarlı noktalar ense, breyin, omuz, sırt, göğüs duvarı, dirsek, kalça, bel ve diz bölgesinde bulunuyor. Adale, tendon ve bağlardan oluşan belirli duyarlı noktaların üzerine basınç uygulandığında ağrı oluşuyor.

HÜCUMLARIN ŞİDDETİ VE SIKLIĞI HAKİMİYET ALTINA ALINABİLİYOR

Rehabilitasyonda biltihapçı adımı, hasta eğitimi oluşturuyor. Zira hastalığın hakikat olduğu, ağrının şiddetli olsa bile yaşamı tehdit etmediği, biçim bozukluğu ve sakatlığa neden olmadığının anlatılması gerekiyor. Uzun süren bir hastalık olduğu için zaman içinde belirtilerde dalgalanmalar, çoğalmalar ve eksilmeler olabiliyor. Kesin bir rehabilitasyonu olmamakla birlikte, hücumların şiddeti ile sıklığını eksilten çok rakamda rehabilitasyon usulü mevcut. Rehabilitasyonda emel; ağrı hakimiyetini sağlamak, uykuyu tertip etmek, bitkinlik ve bunalım gibi duygu gidişat bozukluklarını ortadan kaldırmak. Bunun için antidepresanlar, bayağı ağrı kesiciler, yerel sıcak ve fizik rehabilitasyon uygulamalarının yanı gizeme elektriksel akımlardan oluşan fizik rehabilitasyon yaklaşımları ve masaj gibi muhtelif usullere başvuruluyor. Bu cins rehabilitasyonlar ve yaşam biçimi farklılıkları ile fibromiyaljinin belirtileri hakimiyet altına alınabiliyor.

AĞRILARI VE YORĞUNLUĞU EKSİLTMEK İÇİN

Yaşam alışkanlıklarınızda yapacağınız farklılıklarla hücumların şiddetini ve sıklığını azaltabilirsiniz. Bunun için:

Spor: Kumpaslı egzersiz yapıldığında ağrıların şiddeti eksiliyor, hatta tamamen kaybolabiliyor. Genellikle germe ve gevşeme egzersizlerinin yanı gizeme yürüme, yüzme veya bisiklet gibi düşük tesirli hafif aerobik egzersizler öneriliyor. Misalin haftada 3-4 defa, 45 dakika – 1 saat yürümek, ağrıların eksilmesine büyük bir katkı sağlıyor. Yapılan çalışmalar yoga, pilates ve tai-chi egzersizlerinin de faydalı olduğunu gösteriyor.

Beslenme: Balanslı beslenin. Meyve ve sebzeden zengin bir beslenme biçimi, adaleleriniz için zorunlu olan eser elementler ile mineralleri sağlar. Fazla şekerli besinler almayın, kafein alımını eksiltin, içki ve sigara kullanmayın.

Uyku: Kumpaslı yatarak fiziksel ve psikolojik olarak hafifleyin. Aynı saatte uyuyup, aynı saatte kalkın. Gündüz yatmaktan kaçının.

Hareket: Hareketli bir yaşantı sürün. Suratın, yürüyün, bisiklet gibi aerobik egzersizleri yapın. Asansör yerine merdivenleri seçim edin. Vasıtanızı bir durak uzakta park edip gideceğiniz yere kadar yürüyün.

Psikoloji: Çevrenizde varsa destek gruplarına katılın. Stresli yaşam tarzınızı değiştirin.

Meditasyon ile stresten arının. Gevşemek için her gün kendinize zaman ayırın. Hastalığın sebepleri değil, çözümleri üzerinde durun. Etkin kalın.

İş hayatı: Yoğun bir tempoda çalışıyorsanız, sık sık ara vererek dinlenin. Unutmayın ki, kariyer her şey demek değildir.