Mevsimsel Depresyonu Tetikliyor…

Kadınları strese iten etkenler çok muhtelif ve erkeklere göre çok değişik. Günümüzün kadını anne, eş ve çalışan kimliğiyle en iyi için gayret ederken, stres etmenleri de yükseliyor. Kadın ve erkekte stresin değişiklikleri nelerdir? Kadın olmanın stresiyle nasıl başa çıkılabilir? Uzman Psikolog Ayben Ertem, bu suallerin cevaplarını tüm detaylarıyla veriyor.

Kadınların genellikle erkeklerden daha stresli olduğu yaygın bir düşüncedir ve doğrudur da. Aynı anda birden fazla işle ilgilenirler ve aralıksız bir koşturma halindedirler. Eğitim ve danışmanlık hizmetleri veren Esentepe’deki Beynin Eforu İnsan Kaynakları Genel Müdürü Uzman Psikolog Ayben Ertem, kadınların stresle nasıl başa çıkabilecekleri sualine tüm detaylarıyla cevap veriyor.

Arizona Üniversitesi’nde 166 evli çift üzerinde yapılan bir çalışmada kadınların gün içerisindeki stresinin erkeklere oranla daha fazla olduğu, bunun sebebinin de kadınların aynı stresli vakayı gün içerisinde episodlar halinde tekerrür yaşayabildikleri ancak erkeklerin böyle bir şey yaşamadıkları, vakadan kısa bir vakit sonra unuttukları ve devam ettikleri neticeyi çıkmış. Kadınlar stresli bir vaka yaşadıklarında unutup yaşamlarına devam etmekte zorlanıyorlar, tetikleyici bir etkenle karşılaştıklarında ise o stresli anı tekerrür yaşayabiliyorlar.

18 yaşın altında çocukları olan evli kadınların % 70’i ev dışında çalışan kadınlardan oluşuyor Cleveland Clinic, 2009. Sosyologlara göre de bu kadınlar hem işyerindeki “erkek standardıyla” gayret etmeye çalışırken, bir yandan da evde müthiş eş ve anne olmaya çalışıyorlar. Kadınlar ayrıca tabiatları gereği “hayır” demekte zorlanırlar, eşlerini ve çocuklarını memnun etme gibi anaç özelliklerinden dolayı öbür insanlara da “hayır” demekte zorlanırlar. Bunlar da onların daha fazla strese girmelerine neden olabiliyor.

Kadınlarda ve Erkeklerde Stres nasıl değişiklik gösterir?

Ayben Ertem, erkekler ve kadınların strese değişik tepki vermelerinin sebebinin gerçeğinde hormonlarla alakalı olduğunu dikkat topluyor. Kortisol, epinefrin ve oksitosin kritik rol oynayan üç ehemmiyetli hormondur. Stresli gidişatlarda kortisol ve epinefrin bireyin kan basıncını ve dolaşımdaki kan şekeri seviyesini arttırır ve kortisol, immun sistemin faalliğini eksiltir.

Stanford Üniversitesi Nörobiyoloji Bvefatı’nden Prof.Dr. Robert Sapolsky’e göre insanlar daha evvelleri kadınlardaki kortisol seviyesinin stresli gidişatlarda erkeklerden daha değişik seviyede olduğunu düşünüyorlardı. Başka Bir Deyişle bu hormonun stresli gidişatlarda kadınlarda daha fazla salındığını bu surattan da kadınların daha duygusal olduğuyla alakalı kuramlar üretiliyordu. Ancak daha sonra kortisol yapımının erkek ve kadında bir değişiklik göstermediği ve her şeyin oksitosin hormonunda bittiği ortaya çıktı. Kadınlarda, stresli bir civarda kortisol ve epinefrin kan dolaşımından süratli bir biçimde geçerken oksitosin devreye girer, beyinden salınır, kortisol ve epinefrin imaline karşı hamle yapar ve gevşetici, hafifletici duyguları yükseltir. Erkekler de strese girdiklerinde oksitosin hormonu salınır ancak kadınlara oranla çok daha az ölçüdedir.

Kadınlar yaşamları boyunca menstrual yarıyıl, doğum, doğum sonrası, menopoz gibi hormonal farklılıklar yaşadıkları için bu cins kimyevi farklılıklar da strese daha fazla maruz kalmalarına sebep olabiliyor. Öte yandan yapılan çalışmalarda kadınlardaki oksitosin hormonunun faize hormonlarıyla birleşmesi neticeyi stresle baş etmelerinin erkeklere göre daha değişik olduğu ortaya çıkmış. UCLA’ daki profesörlere göre, erkekler, stresli gidişatlarda “fight & flight”, başka bir deyişle “savaş ya da kaç” tepkisini kullanırlarken kadınlar, “tending and befriending” başka bir deyişle “meşgul olma ve arkadaşlık kurma” tepkisini kullanıyorlar. Bu meşgul olma gidişatı da stresi eksiltmek ve kendini gözetmek için kendisinin ve çocuğunun bakımıyla ilgilenme, şefkat ve alaka gerektiren etkinliklerdir. Arkadaşlık kurma başka bir deyişle “Befriending” tepkisi ise, sosyal ağ yaratma, dostluk kurma ve devam ettirme gibi etkinliklerdir ve bunlar stresli süreçte oldukça dayanakçı oluyor.

Erkeklerde savaş ya da kaç tepkisinin olmasının sebebi de erkeklerde oksitosin hormonunun daha az salgılanmasıdır. Stres vaziyetinde erkek ya dışa vurmayıp kaçacak ya da savaşacak. Zati günlük hayatta baktığınız zaman da kadınlar stresli gidişatlarda bkocamanlarıyla konuşmayı destek almayı ya da ne yapması gerektiğini sorma, fikir alma gereksinimi sezerken, erkekler stresli gidişatlarda kaçmayı, konuşmamayı seçim ederler ya da golf gibi streslerini atacakları ve odaklanmalarını gerektirecek bir spor yaparlar.

Çözüm teklifleri

Spor yapmak, yürümek, masaj yaptırmak, ılık banyo yapmak, bir dostla buluşmak, dans etmek, müzik dinlemek, soluk egzersizleri yapmak, okumak stresle baş etmede tesirli olabilecek usullerdir. Ancak baş etmek olası olmadığında takviye almaktan sakınmamak gerekir. O zaman da psikoterapi, biofeedback gibi usullerden faydalanabilirsiniz. Biofeedback stresle baş etmede oldukça tesirli bir usuldür. Biofeedback’in depresif duygu vaziyetini ve kronik stresten kaynaklanan anksiyeteyi düzenlediği, akut strese maruz kalan bireylerde genel duygusal sıhhati düzenlediği yapılan çalışmalarda belirtilmiştir. Birçok ders kitabında ve yayınlarda stres ile baş etme usulleri içerinde biofeedback’in tesirliğine dair araştırmalar bulunduğundan bahsedilmiştir.

Vücudunuzun gerginliğe ve strese verdiği tepkinin temel yollardan bkocaman ten yoluyladır. Bilim adamları buna galvanik ten rezistansı diyorlar. Galvanik ten rezistansı ya da kısaca GSR, sempatik asap sistemi tarafından hakimiyet edilen ter bezi etkinliğindeki ve gözeneklerin hacmindeki değişkenliklerin refleksiyonudur. Heyecanlandığınız, korktuğunuz ya da rastgele bir şeyden rahatsızlık dinlediğinizde sistem bütün bedeninizdeki kimyevi ve fiziksel farklılıkları aktive eder. Galvanik ten rezistans seviyeniz de değişir. Gevşemiş ve sakin olduğunuz zaman ten rezistansınız çoğalır, gergin olduğunuz zaman ten rezistansınız düşer. Stresi eksiltmek için üretilen ve geliştirilen GSR2 parmak bağlantısı bu stresi elimine ediyor.