İç Yan Bağ Yaralanması

Anatomi-Biyomekaniği

İç yan bağ

Addüktör tüberkülün hemen altında başlar ve tibial platoya yapışır. Derin ve yüzeyel olmak üzere iki katlı bir bağdır. Derin bağ eklem kapsülünün yapısını sağlamlaştırarak medial menüsküs yapışır. Yüzeyel bağ ise diz ekleminde bulunan bursalar tarafında derin bağdan ufalamıştır. Her iki bağ ekstansiyon sırasında gerginleşir. Orta fleksiyon açısında anterior lifler gerginken, bütün fleksiyonda arka lifler gergindir. Birincil görevi dizi dışa doğru açılayan kuvvete valgus stresi karşı dizi gözetmek, ikincil olarak dış rotasyon hareketini sınırlamaktır.

Etiyoloji

İYB yaralanmalarında en sık neden valgus stres kuvveti, daha az sıklıkla rotasyonel kuvvetlerdir. Bütün ekstansiyon sırasında İYB’ın derin ve yüzeyel bağı, diz eklemi kapsülü ve tendonu yaralanabilir. 20 derece fleksiyonda temel olarak yüzeyel bağ etkilenir. Gelişme çağındaki sporcularda distal femoral epifiz kırığı olabilir. Bu şartta valgus stres testi uygulanmamalıdır. İYB yaralanmaları stres testi neticelerine göre sınıflandırılır. Bu sınıflamaya göre; Grade I: Bağın tamlığı korunmuştur, bağda mikro yırtıklar, yada valgus stess testinde 0-5 mm lik açılanma vardır. Grade II: Bağda parsiyel yırtık yada 5-10 mm açılanma vardır. Grade III: Bağ tamamen yırtılmış yada 10 mm üzerinde açılanma vardır.

Tanı

Klinik tetkikte İYB süresince ağrı, hassasiyet, yumuşak doku şişkinliği, ekimoz, morarma olabilir. Dışa doğru açılanmanın ölçüldüğü valgus stres testinde açılanma çoğalışı vardır. Aşrı miktarda şislik olması gidişatında eklem içi zarar düşünülmelidir. Ön çapraz bağ yaralanmaları, Grade I İYB yaralanmalarında %20 oranında, Grade III İYB yaralanmalarında %78 oranında klinik tabloya eşlik eder. Medial menüsküs yaralanmaları ise % 5-25 oranında görülür ve bu oran yaralanmanın ciddiyeti ile çoğalır. Ayırıcı tanıda, medial menüsküs yaralanmaları, patella subluksasyonu, patella dislokasyonu, tibial plato kırığı, yumuşak doku travması, osteokondral lezyon, eklem faresi, tibial plato kırığı, hamstring adale zorlanması, pes anserin bursiti, medial retinakulum zorlanması, kapsül yırtıkları düşünülmelidir.

Tedavi

Bütün spor yaralanmalarının tedavisinde ilk adım olarak, istirahat, buz kompresyon ve elevasyonu içeren RICE prensibi uygulamalıdır. Grade I ve Grade II İYB yaralanmalarında sportif rehabilitasyonun ilkeleri uygulanır. Gerekli vaziyetlerde, 1-2 hafta diz eklemi 30 derece fleksiyon açısında uygun bir ortez ile stabilize edilir. Grade III İYB yaralanmaları ise kural olarak cerrahi tedavi uygulanır. Ancak Grade III yaralanmalarında da ortez ve sportif rehabilitasyonu sınayan analistler vardır. İYB yaralanmalarında uyluk içi adalelerin izokinetik sistemle güçlendirilmesi ile İYB üzerine etki eden valgus stresini eksiltir. Grade I-II İYB yaralanmalarında mezoterapi ile bu bölgedeki ağrı, enflamasyon hakimiyet altına alınarak iyileştirme süreci süratlendirilir. İYB yaralanmalarında sportif rehabilitasyona denge, koordinasyon ve proprioseptif eğitimi içeren egzersizler eklenmesi İYB yaralanma riskini eksiltir. Tedavi süresince anaerobik ve aerobik kondisyonun devamı için üst ekstremite; izokinetik ve izotonik kol ergometresinde çalıştırılır. Tedavi sonrasında; izokinetik adalesel kuvvet ve dayanıklık testi, proprioseptif ve fonksiyonel testler yapılarak spora dönüş süreci ve saha içi aktif rehabilitasyon tasarlanır.

Dış Yan Bağ Yaralanması

Anatomi-Biyomekaniği

Dış yan bağ DYB yuvarlak şekildedir ve biseps femoris adalesinin tendonunun altında uzanır. Lateral femoral epikondilden başlar ve gastrokinemus adalesinin önünde fibula başına yapışır. Kapsül ve menüsküsler ile ilişkili değildir, lateral menüsküsten minik bir yağ yastıkçığı ile parçalar. Birincil görevi, bütün ekstansiyondan 30 derece fleksiyon açısı arasında dizi içe doğru açılayan kuvvetlere varus stresi karşı dizi gözetmek ikincil görevi ise iç ve dış rotasyon hareketlerini sınırlamaktır.

Etiyoloji

DYB yaralanmaları, İYB yaralanmalarına göre daha az görülür. DYB yaralanmalarında en sık neden varus stres kuvveti ve daha az sıklıkla tibiayı iç rotasyona zorlayan kuvvetlerdir. Özellikle futbol ve rugbyde dizin ön-iç bölgesine gelen darbeler neticesinde oluşur.

DYB yaralanmaları varus stres testi neticelerine göre, İYB da olduğu gibi sınıflandırılır.

Tanı

Klinik tetkikte dış yan bağ süresince ağrı, hassasiyet, yumuşak doku şişkinliği, ekimoz ve morarma olabilir. İçe doğru açılanmanın ölçüldüğü varus stres testinde açılanma çoğalışı vardır. Ayırıcı tanıda, iliotibal band tendiniti, biseps femoris tendiniti, menüsküs yaralanmaları, osteokondral kırık ve tibial plato kırığı düşünülmelidir.

Tedavi

İlk olarak RICE prensibi uygulanır. Grade I ve Grade II DYB yaralanmalarında sportif rehabilitasyonun ilkeleri uygulanır. Gerekli vaziyetlerde ortez ile stabilizasyon sağlanır. Grade III DYB yaralanmalarına, diz eklemi kapsülünün posterolateral kompleks yaralanmaları da eşlik eder. Bunun için cerrahi tedavi iyi bir seçimdir. DYB yaralanmalarında uyluk dışı adalelerin izokinetik sistemle güçlendirilmesi ile DYB üzerine etki eden varus stresini eksiltir. Grade I-II DYB yaralanmalarında mezoterapi ile bu bölgedeki ağrı, enflamasyon hakimiyet altına alınarak iyileştirme süreci süratlendirilir. DYB yaralanmalarında sportif rehabilitasyona denge, koordinasyon ve proprioseptif eğitimi içeren egzersizler eklenmesi DYB yaralanma riskini eksiltir. Tedavi süresince anaerobik ve aerobik kondisyonun devamı için üst ekstremite; izokinetik ve izotonik kol ergometresinde çalıştırılır. Tedavi sonrasında; izokinetik adalesel kuvvet ve dayanıklık testi, proprioseptif ve fonksiyonel testler yapılarak spora dönüş süreci ve saha içi aktif rehabilitasyon tasarlanır.