Belleğinizi Genç Tutun

Hafıza zamana göre, ‘kısa süreli’ ve ‘uzun süreli’ olarak kendi içinde dağılıyor. Beynin daha çok ön kısmı ile alakalı olan kısa süreli hafıza, ‘çalışma belleği’ olarak adlandırılıyor. Hasta günlük işlerini yapabilmek ve depolanmış balakanın geri çağrımı için hazırlık yapıyor. Balakaları milisaniyelerle ölçülecek kadar kısa vakitte hafızasını yakalıyor. Uzun süreli hafıza ise dakikalar ve on seneler arasındaki vakitte balakayı yaşamınızda yakalamanızı sağlıyor ve limbik sistem tarafından hakimiyet ediliyor. İçeriğe göre ayırım ise epizodik, semantik ve prosedürel bellek başlıkları altında yapılıyor. Epizodik hafıza, şahsi yaşantıyla alakalı hafıza anlamına geliyor ve misalin geçen sene yaptığınız tatilin hatıraları burada depolanıyor. Semantik hafıza dünyadaki genel reellerle ile alakalı belleği ifade ediyor. Türkiye’nin başkentinin Ankara olduğu balakası semantik bellekte yer alıyor. Prosedürel hafıza ise bisiklete binmek, bir müzik aleti çalmak gibi motor beceri kapsayan belleği ifade ediyor ve beynin çok değişik bir merkezi tarafından yönlendiriliyor.

BELLEĞİ GENETİK DIŞINDA HANGİ ETMENLER ETKİLİYOR?

Yaşla birlikte hormonal seviyelerde bir bozulma oluyor. Özellikle bayanlarda östrojen, erkeklerde ise testosteron seviyesinin düşmesiyle birlikte bellekte de zayıflama başlıyor. 50 yaşından sonra her 10 senede bir beyinde, özellikle de beynin ön kısmında yüzde 2 oranında küçülme olduğu biliniyor. Bu da algı maharetinde ve bellekte zayıflamaya neden oluyor. Ancak bu gidişat bireysel olarak değişiklik gösteriyor. Beyinde küçülme her insanda hafıza bozukluğuna neden olmayabiliyor. Bu farkın oluşmasında eğitimin büyük tesiri bulunuyor. Eğitimli bireylerde belleği oluşturan ağlar sistemi daha fazla kullanıldığı için demans tehlikeyi düşüyor.

Öte yandan kalp damarını bozan her şey, beyin damarlarını da bozuyor. Hakimiyetsiz hipertansiyon, koroner atardamar hastalığı, yeniden damar sistemlerini etkileyen diyabet ve bazı nörolojik hastalıklar da belleği etkiliyor. Beslenmedeki balanssızlıklar, B6, B12, folik asit gibi asapsal gelişim ve hafıza için çok ehemmiyetli vitamin, minerallerin yeterince alınamaması da belleği negatif etkileyen etmenler arasında yer alıyor. Bir öteki etmen de etrafsal etmenler… Yoğun stres altında olan şahısların belleği zayıflayabiliyor. Netice olarak hafıza ile alakalı beyinsel ağın tıpkı parmak izi gibi herkeste değişik olduğunu ve herkesin belleğinin kendi içinde değerlendirilebileceğini unutmamak gerekiyor.

REÇETESİZ ANTİDEPRESAN KULLANMAYIN

Hafıza zamana göre, ‘kısa süreli’ ve

Bazı antidepresan ilaçlar da akılsal performansı baskılıyor. Bu ilaçlar sık sık tanıdık nasihati ile kullanılabiliyor. Bu noktada hekime danışılması, doz ve vakit ayarlamasının doğru yapılması söz mevzusu ilaçların negatif yan tesirlerinden korunmak açısından ehemmiyet taşıyor.

5 ADIMDAHAFIZANIZI KUVVETLENDİRİN

1- BELLEĞİNİZİ BESLEYİN

Belleği kuvvetlendirmek için hiçbir besinden ya da bitkiden mucize tesirler bilave etmeden, yalnızca her besin grubundan balanslı olarak harcamak gerekiyor. Bunun yanı gizeme belleği destekleyen besinlerle vitaminleri bilmek ve yeterince harcamak da ehemmiyet taşıyor. Selenyum, Omega 3, folik asit, B6, B12, C ve E vitamini gibi antioksidanlar beyindeki hasarlı maddeleri arınarak, belleğe destek oluyor. Folik asit yeşil yapraklı sebzelerden, B12 kırmızı etten, B6 hububatlı mahsullerden, Omega 3 balıktan sağlanırken selenyum minerali sıklıkla toprakta bulunuyor. En çok kümes hayvanları, balık, et, soğan, sarımsak ve biberden elde edilebiliyor. Fındık, ceviz gibi kabuklu yemişlerde ise antioksidan içerikli yağlar bulunuyor. Bu besinlerin kabuklu alınıp kırılır kırılmaz harcanması pozitif tesirini artırıyor. Taze glukozdan faydalanan tek uzvun beyin olması sebebiyle kan şekerinin düşmesi, akılsal performansı eksiltiyor. Bu sebeple günlük beslenmede üç ana öğünşöhret arasına en az iki ara öğün koymak gerekiyor.

2- İYİ YATIN

İyi bir akılsal performans için günde en az altı saat yatmak gerekiyor. Uzun süreli uykusuzluk sürükleyenlerde kortizon seviyesi yükseliyor. Bu gidişat belleği hakimiyet eden sistemleri negatif etkileyerek, zarara yol açıyor. Gece uyku sırasında salgılanan melatonin hormonu bedenin biyolojik saatini ve ritmini ayarlıyor. Araştırmalar; melatoninin bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiğini, ömrü uzattığını, stresi ve ihtiyarlama bulgularını eksilttiğini gösteriyor. Bu hormondan faydalanmak için uykuyu erken saate sürüklemek, hormonun en çok salgılandığı karanlık saatlerde yatmak gerekiyor.

3- HEM AKILSAL HEM BEDENSEL EGZERSİZ YAPIN

Yalnızca haftada dört gün, 30-45 dakika boyunca yapılacak yürüyüş bile beyinde kan akımını süratlendirerek akılsal işlevleri güçlendiriyor. Bunun yanı gizeme yeni balakalar edinmek, bir müzik aleti çalmak ve okumak gibi faaliyetler de akılsal egzersiz yapmak anlamına geliyor. Zira yeni şeyler bilmek, beyinde rakamları sabit olan nöronlar arasındaki ağları artırarak belleği güçlendiriyor. Okumayan bir insanda bu ağ rakamı üçken, çok okuyan bir başkasında on olabiliyor. Televizyon izlemek ise pasif izleyici olunması sebebiyle bütün tersi bir tesir ile akılsal işlevlerde gerilemeye neden oluyor.

4- STRESİNİZİ HAKİMİYET EDİN

Hafif bir stres, bireyin dikkatini artırıyor, öğrenmesini kuvvetlendiriyor ve süratlendiriyor. Oysa hakimiyet edilemeyen yoğun, kronik stres dikkatte eksilmeye, konsantrasyon bozukluğuna ve unutkanlığa yol açıyor. Çağdaş cemiyetlerin en büyük problemlerinden bkocaman olan stresin hakimiyetini yapabilmek, onun destekleyici eforundan faydalanabilmek gerekiyor.

5- İÇKİ VE SİGARAYA HAYIR DEYİN

Doğrudan damar sistemine hasar veren sigara tüketimi, beyin damarları üzerinde de negatif tesire sahip olduğu için belleği zayıflatıyor. İçkide iste tıpkı streste olduğu gibi düşük ölçüyü, kan akşını süratlendirerek fayda sağlarken, aşırısı kan yağlarını artırıyor. Bu da damar zarında kalınlaşmaya ve yağlanmaya neden olarak damar yapısını bozuyor.